Ці разыдуцца шляхі Малдовы і Ўкраіны да сяброўства ў Эўразьвязе

Сьцісла:

• Перамовы аб уступленьні Ўкраіны і Малдовы ў Эўразьвяз прыпыніліся праз вэта Вугоршчыны, якая незадаволеная тым, як Украіна абыходзіцца са сваёй вугорскай меншасьцю.
• Міністры Эўразьвязу выключылі варыянт, калі Малдова і Ўкраіна пойдуць у ЭЗ асобнымі шляхамі, спасылаючыся на стратэгічныя недахопы такога падыходу і на заклапочанасьць з нагоды ўплыву Вугоршчыны.
• Францыя, Нямеччына і краіны Балтыі выступаюць супраць разьяднаньня падыходаў да дзьвюх краін, падкрэсьліваючы, што далучэньне Ўкраіны да ЭЗ як найважнейшую гарантыю бясьпекі на фоне тупіковай сытуацыі з пэрспэктывамі далучэньня Ўкраіны да NATO.

Лета было поўнае здагадак і намёкаў з боку чыноўнікаў Брусэля на тое, што Ўкраіна і Малдова могуць пайсьці асобнымі шляхамі да сяброўства ў Эўразьвязе.

Дзьве ўсходнеэўрапейскія краіны разглядаліся ў пары ад таго часу, як падалі заяўкі на далучэньне да ЭЗ пасьля поўнамаштабнага ўварваньня Расеі ва Ўкраіну ў пачатку 2022 году.

Малдова і Ўкраіна адначасова атрымалі статус кандыдатаў у Эўразьвяз летам таго ж году, а ў канцы 2023 году дзяржавы ЭЗ далі абедзьвюм краінам сыгнал аб тым, што перамовы аб уступленьні могуць пачацца.

Але факт застаецца фактам: гэтыя перамовы яшчэ не пачаліся ні з адной з гэтых дзьвюх краін — і гэта зьвязана з тым, што Вугоршчына блякуе гэты працэс для Ўкраіны праз тое, што Будапэшт лічыць дыскрымінацыяй вугорскай меншасьці ва Ўкраіне.

У пачатку 2025 году ў Вугоршчыне адбыўся кансультацыйны рэфэрэндум, на якім 95 працэнтаў рэспандэнтаў выказаліся супраць далучэньня Ўкраіны да ЭЗ.

У той час як большасьць іншых краін ЭЗ успрынялі гэтае галасаваньне як чарговы палітычны хітрык Будапэшту, мала хто лічыць, што краіна гатовая зьняць сваё вэта, каб пачаць перамовы ў хуткім часе.

Некаторыя лічаць, што гэта несправядліва ў адносінах да Малдовы, бо ніводная з 27 краін ЭЗ ня мае нічога супраць пачатку перамоваў з Кішынёвам.

Камісарка ў пытаньні пашырэньня ЭЗ Марта Кос расказала пра ідэю фармальна разьяднаць падыходы да дзьвюх краін у інтэрвію Радыё Свабодная Эўропа/Радыё Свабода (РСЭ/РС) гэтай вясной. Здавалася, што гэтая ідэя набрала абароты летам, калі Брусэль нейкі час быў устрывожаны раптоўным крокам прэзыдэнта Ўкраіны Ўладзіміра Зяленскага ў ліпені, які абмежаваў незалежнасьць двух ключавых антыкарупцыйных агенцтваў.

Падобныя палітычныя «разьяднаньні» адбываліся і раней. Летась Альбаніі дазволілі працягнуць перамовы аб далучэньні, у той час як Баўгарыя працягвала накладаць вэта на тыя ж крокі для свайго суседа Паўночнай Македоніі.

Але калі міністры эўрапейскіх спраў краінаў ЭЗ, якія займаюцца пытаньнямі пашырэньня, сустрэліся ў Даніі 1-2 верасьня, пра «разьяднаньне» Малдовы і Ўкраіны сказалі толькі тое, што гэта выключана — прынамсі, пакуль што.

Прычыны адмовы ад «разьяднаньня»

Прычына гэтага патройная: адмова паддавацца таму, што многія дзяржавы ЭЗ лічаць шантажам з боку Вугоршчыны, адчуваньне таго, што такі крок будзе стратэгічна нявыгадным як для ЭЗ, так і для Ўкраіны, а таксама тое, што ён у любым выпадку будзе мець абмежаваны ўплыў на Малдову.

Што да першай прычыны, дык расьце расчараваньне тым, наколькі пасьпяхова Будапэшт здольны дыктаваць палітыку ЭЗ у дачыненьні да Ўкраіны.

Фінансаваньне зброі для Ўкраіны з боку інстытуцый ЭЗ праз Эўрапейскі міратворчы фонд (EPF) ужо два гады заблякаванае. На гэтым тыдні эўрапейскія дыпляматы, хутчэй за ўсё, пагодзяцца з тым, што Будапэшт — разам з Браціславай — зможа выключыць некаторых алігархаў з чорнага сьпісу санкцый Эўразьвязу супраць Расеі, каб дасягнуць згоды адносна падаўжэньня абмежавальных мер яшчэ на паўгода.

Ідэя заключаецца ў тым, што замест таго, каб даць Вугоршчыне чарговую перамогу, было б разумней пачакаць да вугорскіх парлямэнцкіх выбараў у красавіку 2026 году, бо апытаньні паказваюць, што ў апазыцыі ёсьць рэальны шанец узяць уладу.

Гэта не азначае, што палітыка Вугоршчыны ў дачыненьні да Ўкраіны цалкам зьменіцца, але некаторыя чыноўнікі ЭЗ лічыць, што яшчэ некалькі месяцаў чаканьня — гэта нязначная праблема для агульнага працэсу, які можа зацягнуцца на гады ці нават на дзесяцігодзьдзі.

Па-другое, многія з самых заўзятых прыхільнікаў Украіны ў ЭЗ, такія як краіны Балтыі і Чэхія, неадкладна пачалі дыпляматычныя дзеяньні супраць любога тыпу «разьяднаньня», як толькі пачаліся чуткі, што такі варыянт разглядаецца.

Літва падрыхтавала дыскусійны дакумэнт, зь якім азнаёмілася РСЭ/РС, у якім прапаноўвалася, што ЭЗ-26 (гэта значыць усё краіны Эўразьвязу акрамя Вугоршчыны) павінен правесьці нефармальныя перамовы як з Украінай, так і з Малдовай, і што перамовы па большасьці з 33 разьдзелаў аб уступленьні будуць адкрытыя «ў паскораным рэжыме, калі падтрымка ЭС-27 будзе адноўлена».

Важна і тое, што і Францыя, і Нямеччына, два цяжкавагавікі ЭЗ, выступілі супраць любога «разьяднаньня», асабліва пасьля таго, як Злучаныя Штаты далі зразумець, што сяброўства Ўкраіны ў NATO, хутчэй за ўсё, ня будзе абмяркоўвацца ў любых патэнцыйных будучых мірных перамовах з Расеяй.

У гэтым сэнсе сяброўства Кіева ў Эўразьвязе становіцца яшчэ больш актуальным, на думку большасьці дыпляматаў ЭЗ, якія бачаць у гэтым найбольш відавочную палітычную гарантыю і гарантыю бясьпекі, якую эўрапейскія краіны могуць прапанаваць Украіне ў будучыні.

Малдова супраць «разьяднаньня» — пакуль што

З Малдовы таксама паступілі сыгналы, што нават Кішынёў ня надта зацікаўлены ў «разьяднаньні», прынамсі, пакуль што.

Многія эўрапейскія чыноўнікі хацелі даць праэўрапейскаму ўраду краіны падтрымку напярэдадні парлямэнцкіх выбараў 28 верасьня, пачаўшы за некалькі дзён ці тыдняў да галасаваньня перамовы аб далучэньні Малдовы да ЭЗ.

Аднак былі галасы як у сталіцах ЭЗ, гэтак і ў Кішынёве, што гэта ўсё адно будзе мець абмежаваны вынік зь дзьвюх прычынаў.

Па-першае, мала хто па-за калідорамі ўлады ў Брусэлі разумее тэхнічныя дэталі або важнасьць пачатку перамоваў аб далучэньні да ЭЗ. Як сказаў журналісту РСЭ/РС адзін з дыпляматаў ЭЗ: «Людзі хочуць ведаць, калі іх краіна можа далучыцца і што гэта для іх азначае, а не калі сустрэнуцца нейкія невядомыя дыпляматы».

Па-другое, усе краіны-кандыдаты ў ЭЗ, асабліва Малдова, прызнаюць, што менавіта Ўкраіна і яе намаганьні па барацьбе з расейскім уварваньнем аднавілі пашырэньне ЭЗ у цэлым. Кішынёў фактычна ўскочыў на прыступку ўкраінскага цягніка, калі ў 2022 годзе падаў заяўку на далучэньне да ЭЗ.

Пакуль што падыход да дзьвюх краінаў застанецца агульным. Але ня выключана, што дыскусія аб «разьяднаньні» можа аднавіцца пазьней сёлета.